Szukasz systemu uzdatniania wody? Sprawdź produkty dostępne w sklepie internetowym lub napisz do eksperta!


Jakość wody pitnej stale ulega pogorszeniu. Wpływ na to ma wiele czynników, a wśród szkodzących substancji można wymienić nie tylko te pochodzenia naturalnego, ale i sztucznie wytworzone. Oprócz coraz głośniej poruszanego tematu pestycydów w wodzie, warto wziąć pod lupę także farmaceutyki. Czy wiecie, że w ostatnich latach wykryto w wodach krajów europejskich, USA, Brazylii i Kanady około 80 różnych farmaceutyków? Czy stanowią dla nas niebezpieczeństwo?

Naukowcy w ostatnich latach coraz głośniej dyskutują o ważnym problemie wykrywania farmaceutyków w ściekach oraz wodzie pitnej. Z dekady na dekadę jest ich tam coraz więcej. Sytuacja faktycznie się zmienia, ale na coraz gorsze. Przemysł farmaceutyczny rozwija się bardzo dynamicznie, a produkcja leków stale rośnie (przeczytaj o uzdatnianiu wody w przemyśle farmaceutycznym: Uzdatnianie wody do przemysłu farmaceutycznego). Z jakiego powodu tak się dzieje? Przede wszystkim jest to skutkiem procesu starzenia się społeczeństwa. Medycyna idzie na przód, stale wynajdywane są i wprowadzane do produkcji nowe środki. Wybór jest więc większy. Oprócz tego doskonale rozwija się gałąź związana z badaniami. Mamy też do czynienia z ciągłym wzrostem zachorowalności, chorobami przewlekłymi i cywilizacyjnymi. To wszystko ma niebagatelne znaczenie w rozwoju sektora farmaceutycznego.

Farmaceutyki w wodzie – naukowcy biją na alarm

Pierwsze badania związane z obecnością związków chemicznych oraz farmaceutyków zostały przeprowadzone już w 1981 roku. W Europie takie badania zostały przeprowadzone 1998 roku na terenie Niemiec. Wykonywane analizy przyniosły wyniki w postaci wykrycia wielu związków chemicznych, w tym leków: przeciwbólowych, psychotropowych, przeciwzapalnych, a nawet hormonalnych. W próbkach ścieków i wód powierzchniowych znajdywano także antybiotyki. Te dość niespodziewane i zaskakujące dane doprowadziły do rozpoczęcia podobnych działań na całym świecie.

Badania Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska informują, że ilość farmaceutyków oraz środków ochrony osobistej, które co roku trafiają do środowiska, jest porównywalna z rocznym zużyciem pestycydów! Resztkami farmaceutyków i produktami ich rozkładu coraz bardziej zanieczyszczane jest środowisko wodne. Są w ściekach, wodach gruntowych i wodach powierzchniowych!

Jakie rodzaje leków są najczęściej wykrywane w wodzie?

Najczęściej spotykanymi substancjami w wodach są:

  • Niestandardowe leki przeciwzapalne (naproksen, kwas acetylosalicylowy)
  • Ketoprofen, ibuprofen, diklofenak
  • Leki psychotropowe
  • Leki z grupy B-blokerów
  • Leki z grupy antybiotyków
  • Leki z grupy hormonalnych

W jednym z wywiadów badaczka z Uniwersytetu Śląskiego informuje, że z roku na rok pewnych leków i farmaceutyków jest w środowisku coraz więcej. Za przykład podaje jodowe środki kontrastowe, które są podawane przed tomografią czy rezonansem magnetycznym. Ludzie ich nie metabolizują i wydalają w takiej samej postaci. Potem jednak trafiają do środowiska i tam przechodzą zmiany, które mogą doprowadzić do powstania naprawdę szkodliwych substancji. Statystyczny Polak zużywa rocznie około 30 opakowań farmaceutyków.

Dlaczego leki trafiają do wody?

Taka sytuacja ma wiele przyczyn, lecz jedną z najbardziej znaczących jest fakt, że ludzie nie mają świadomości dotyczącej odpowiedniego stosowania i utylizacji farmaceutyków. Środki trafiają nie tylko do koszy na śmieci, ale również do zlewów, ubikacji i tu powstaje ogromny problem. Leki trafiają głównie poprzez ich wydalanie w formie niezmienionej lub w postaci metabolitów. Należy pamiętać o tym, że leki nie są całkowicie wchłaniane przez organizm. Wydalamy je poprzez: mocz, krew, pot, kał oraz inne płyny ustrojowe.

Inne źródła przedostawania się farmaceutyków do wody to:

  • Ścieki odprowadzane z oczyszczalni ścieków komunalnych
  • Przedostawanie się obornika zwierzęcego do gleb i wód
  • Akwakultura, gdzie farmaceutyki są niejednokrotnie dodawane do paszy dla zwierząt
  • Ścieki pochodzące z zakładów produkcyjnych
  • Leczenie zwierząt domowych
  • Wypas zwierząt gospodarczych
  • Rozprzestrzenianie się osadów ściekowych
  • Niewłaściwa utylizacja leków na składowiskach skażonych odpadów oraz niewykorzystanych farmaceutyków

Farmaceutyki w wodach w Polsce

W Polsce również przeprowadzano badania wód pod względem obecności farmaceutyków. Pojawiła się również ankieta przeprowadzona w powiecie lubaczowskim. Okazało się, że 32% ankietowanych wyrzuca leki do śmieci, wraz z innymi odpadami. 8% wyrzuca je bezpośrednio do kanalizacji. Podobne wyniki wykazała ankieta przeprowadzona w 2010 roku przez badaczkę z Wydziału Biologiczno-Rolniczego Uniwersytetu Rzeszowskiego. Z tych badań wynikało, że w tamtym czasie aż 12% ankietowanych nie wiedziało w jaki sposób należy postępować z przeterminowanymi lekami. Niektórzy przyznawali się nawet do zakopywania ich w ogrodzie.

W Polsce przeprowadzano badania wód pod względem występowania farmaceutyków. Pobrano między innymi próbki wzdłuż rzeki Warty. W pobranych próbkach wykazano obecność środków takich jak: ketoprofen, ibuprofen, naproksen, diklofenak.

Farmaceutyki występują także w wodzie pitnej!

Leki są wykrywane również w wodach dopływających do naszych kranów. W Niemczech potwierdzono w ujęciach wód pitnych występowanie takich składników jak: diklofenak, ibuprofen, paracetamol. W USA w wodzie pitnej wykazano występowanie ibuprofenu. Podobne substancje są wykrywane na terenie całej Europy, w tym, jak można przeczytać wyżej, także w Polsce.

Dlaczego farmaceutyki w wodzie są zagrożeniem?

Przede wszystkim farmaceutyki w wodzie są sporym zagrożeniem dla środowiska, wszystkich żyjących tam zwierząt i flory. Leki są akumulowane w ekosystemach ze względu na swoją trwałość chemiczną oraz bardzo wolny proces rozkładu. Leki mają bardzo negatywny wpływ na:

  • Powstawanie zmian patologicznych w nerkach oraz skrzelach
  • Zwiększona śmiertelność ryb
  • Zaburzenia gospodarki hormonalnej u ryb
  • Powstawanie zjawiska lekooporności
  • Wpływ na mikroorganizmy bytujące w glebie
  • Niekorzystny wpływ na rozwój flory wodnej, na przykład alg zielonych

Należy zaznaczyć, że dokładny wpływ farmaceutyków na organizmy żywe nie jest jeszcze całkowicie znany. Stale prowadzone są nowe badania pod tym kątem.

Czy farmaceutyki są groźne w wodzie pitnej?

Niebezpieczeństwo może stwarzać zdolność wymiany części materiału genetycznego pomiędzy żywymi bakteriami, a także prawdopodobieństwo pobierania materiału genetycznego w postaci DNA ze środowiska. Odbywa się to poprzez bezpośredni kontakt mikroorganizmów ze zwierzętami bądź przez łańcuch pokarmowy. Niebezpieczeństwo stanowi przenoszenie genów oporności ze szczepów, które są patogenami zwierząt na szczepy powodujące zachorowania u ludzi.

Farmaceutyki w wodzie a kwestie prawne

Od prawie dwudziestu lat w Unii Europejskiej obowiązuje lista substancji oraz zanieczyszczeń, które nie powinny być wprowadzane do środowiska lub ich stężenia muszą być znacznie redukowane. Na takich listach można znaleźć między innymi: antybiotyki, hormony steroidowe, dikloflenak.

Nie ma żadnych regulacji prawnych związanych z wprowadzaniem farmaceutyków do środowiska. Unia Europejska prowadziła szeroko zakrojone konsultacje, wynikiem których było wydanie w 2019 roku komunikatu „Strategiczne podejście Unii Europejskiej do substancji farmaceutycznych w środowisku”. Dokument skupiał się na zagadnieniach z zakresu: lekooporności, odpowiedzialności społecznej, zmian w produkcji, źródeł pochodzenia zanieczyszczeń, oczyszczania ścieków. Rezultatem komunikatu jest wprowadzenie zmian w dyrektywie dotyczącej jakości wody przeznaczonej do spożycia wody przez ludzi z grudnia 2020. Wprowadzono mechanizm listy obserwacyjnej, którego celem jest reagowanie na rosnące niepokoje opinii publicznej dotyczące oddziaływania coraz wyższych stężeń farmaceutyków i mikroplastiku na zdrowie (przeczytaj także: Mikroplastik w wodzie – o co chodzi? Czy są powody do obaw?).

W jaki sposób usuwa się farmaceutyki z wody?

Eksperci proponują kilka skutecznych metod oczyszczania ścieków, które mogłyby przynieść znaczące rezultaty oraz zmniejszyć stężenie występowania farmaceutyków w ściekach i wodzie. Są to miedzy innymi: chlorowanie, ozonowanie, promieniowanie UV, metody biologiczne, procesy membranowe, filtracja z wykorzystaniem węgla aktywnego.

W zastosowaniach domowych przed farmaceutykami skutecznie można bronić się z zastosowaniem systemów odwróconej osmozy. To doskonały sposób na zwalczanie z wody wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, nawet wielkości pojedynczych jonów. Odwrócona osmoza pozwala na wytworzenie niezwykle czystej wody do celów spożywczych, o odpowiednim smaku, zapachu i barwie. Zachęcam do przeczytania: Odwrócona osmoza – naprawdę działa? Opinie, cena, gdzie kupić? Warto obejrzeć video od polskiej marki Ecoperla:

Czy farmaceutyki w wodzie stanowią obecnie realne zagrożenie dla człowieka?

WHO przyjmuje stanowisko, jakoby prawdopodobieństwo zagrożenia niesionego przez farmaceutyki względem ludzi było bardzo małe. Stężenia są zbyt niskie, by powodować realne, duże szkody w ludzkim organizmie. Stężenia leków wykrywane w wodzie pitnej są znacznie niższe niż minimalne dawki terapeutyczne. Występowanie farmaceutyków w wodzie obecnie jest sklasyfikowane jako bardzo niskie ryzyko. Zastrzeżono jednak potrzebę monitorowania ich wartości, o czym było już wyżej.

Kilka słów podsumowania o farmaceutykach w wodzie

Farmaceutyki są zanieczyszczeniem o jeszcze nie do końca sprawdzonym działaniu. Wiadomo, że już teraz, nawet przy niższych stężeniach, mają ogromny wpływ na środowisko, wodną florę i faunę. Problem stale rośnie i może coraz bardziej oddziaływać na organizm człowieka. Warto zdawać sobie sprawę z takiego zagrożenia, pojawiania się tego typu substancji także w wodzie z kranu. Czy kiedyś woda kierowana do domów będzie musiała być uzdatniana także pod tym kątem? I czy farmaceutyki mogą stać się naprawdę poważnym zanieczyszczeniem wody?