Związki perfluoroalkilowe to syntetyczne substancje organiczne, coraz częściej wykrywane w wodzie pitnej. Usuwanie PFAS z wody jest na szczęście możliwe, dzięki nowoczesnym systemom uzdatniania. W warunkach domowych najlepiej sprawdza się filtracja membranowa oraz adsorpcja na węglu aktywnym.
Spis treści:
- Czym są PFAS i jakie mają zastosowanie?
- Technologie usuwania PFAS z wody
- Usuwanie PFAS z wody – przegląd rozwiązań do domu
- Globalny wymiar zagrożenia PFAS
- Jak usunąć PFAS z wody – podsumowanie
Czym są PFAS i jakie mają zastosowanie?
Produkowane przemysłowo PFAS (ang. perfluoroalkylated substances) to związki chemiczne będące pochodnymi węglowodorów. Dzięki wyjątkowo trwałym wiązaniom fluoru i węgla, charakteryzują się dużą stabilnością termiczną oraz świetną rozpuszczalnością w wodzie. Skatalogowana grupa PFAS obejmuje niemal 5000 różnych związków, z których najlepiej znane są naukowcom PFOS (kwas perfluorooktanosulfonowy) i PFOA (kwas perfluorooktanowy).
Ze względu na wysoką stabilność oraz właściwości hydrofobowe, hydrofilowe i oleofobowe, PFAS wykorzystuje się powszechnie w różnych gałęziach przemysłu, również do produkcji przedmiotów codziennego użytku.
PFAS można znaleźć w śliskich i nieprzywierających powłokach, wśród których najbardziej znane są membrana Gore-Tex i teflon. PFAS stosuje się także do produkcji pianek gaśniczych, środków polerujących, preparatów do obróbki papieru, farb i elementów elektronicznych. Znajdziemy je również w opakowaniach na żywność, szczególnie typu fast-food.
W badaniu opublikowanym 4 sierpnia 2023 r. w czasopiśmie ChemoSphere, grupa naukowców Uniwersytetu w hiszpańskiej Kordobie określiła ilościowo PFAS w 47 produktach mających kontakt z żywnością, zebranych z 17 francuskich restauracji fast food od września do listopada 2021 r. Próbki pobrano z papieru lub tektury i obejmowały papier pakowy, kubki, talerze, pudełka i tace. Autorzy wykazali obecność trzech PFAS we wszystkich analizowanych próbkach.
Również pod kątem obecności PFAS, zbadali około 400 próbek opakowań używanych w restauracjach typu fast food naukowcy z American Chemical Society. Analiza wykazała, że te niebezpieczne związki zawierało 46% opakowań papierowych, głównie tych przeznaczonych do pakowania deserów i hamburgerów, a także 20% opakowań kartonowych, w których serwuje się m.in. frytki.
Chociaż żadne z przytoczonych badań nie pokazało, w jakim stopniu PFAS migrują do żywności, naukowcy sugerują, że nie należy ignorować tak powszechnego występowania tych chemikaliów w opakowaniach.
Jak PFAS oddziałują na organizm człowieka?
Wiele rzetelnych badań wykazuje, że PFAS zaburzają funkcjonowanie układu hormonalnego. Obniżają też naturalną odporność organizmu i są potencjalnie rakotwórcze. Szkodliwie oddziałują również na procesy rozrodcze i mogą powodować wady wrodzone u płodu.
W artykule przeglądowym opublikowanym 29 lipca 2023 r. w czasopiśmie Chemical Engineering Journal, Karuna Singh z Narodowego Instytutu Technologii w Delhi w Indiach i współautorzy skupiają się na PFAS w Azji. Biorąc pod uwagę populację tego kontynentu (przekraczającą 4,6 miliarda), a także rosnące zapotrzebowanie na produkty zawierające PFAS, stwierdzono, że cały region jest narażony na znacznie większe ryzyko ze strony omawianych chemikaliów w porównaniu ze światem zachodnim. W przeglądzie omówiono różne typy PFAS, ich występowanie w środowisku, narażenie ludzi i konsekwencje zdrowotne, osobno opisując skutki dla matki, dla noworodka i dziecka, a także wpływ na procesy kardiometaboliczne, układ odpornościowy oraz rozwój układu nerwowego i raka. Ponieważ związki perfluorowane mają zdolność bioakumulacji, zostały wykryte w próbkach wody i gleby, w organizmach zwierząt lądowych i morskich oraz w ludzkiej krwi i mleku.
Ponieważ PFAS wnikają do organizmu między innymi drogą pokarmową, również w wyniku spożywania zanieczyszczonej kranówki, coraz więcej konsumentów chce wiedzieć, jak usunąć PFAS z wody w warunkach domowych.
Technologie usuwania PFAS z wody
Świeża woda bez zanieczyszczeń to podstawa funkcjonowania każdego organizmu żywego. W kontekście powyższych informacji, szczególne znaczenie ma jakość wody przeznaczonej do picia. Zakłady wodociągowe, w kwestii jej składu fizykochemicznego i czystości mikrobiologicznej, muszą brać pod uwagę ściśle określone normy wody pitnej. Sytuacja komplikuje się w przypadku korzystania z zasobów własnego ujęcia głębinowego. Choć jakość samej kranówki można zweryfikować wykonując badania wody, dobór systemu uzdatniania nie zawsze wydaje się oczywisty. W takiej sytuacji warto skorzystać z profesjonalnej porady.
Eksperci proponują kilka skutecznych metod oczyszczania wody, które przynoszą znaczące rezultaty w kontekście redukcji stężenia PFAS w wodzie. Wśród nich wymienia się najczęściej procesy membranowe oraz filtrację z wykorzystaniem węgla aktywnego.
Usuwanie PFAS z wody – przegląd rozwiązań do domu
W warunkach domowych, PFAS w wodzie można z powodzeniem redukować stosując filtry kuchenne z systemem odwróconej osmozy, najlepiej w połączeniu z węglem aktywnym. Zgodnie z najnowszymi badaniami, rozwiązania tego typu wykazują największą skuteczność w usuwaniu szerokiego zakresu PFAS, w tym związków o krótszych łańcuchach. Aby uzyskać czystą wodę w całym domu, specjaliści zalecają montaż stacji uzdatniania obejmującej kolumny węglowe o dużej wydajności.
Odwrócona osmoza
Odwrócona osmoza pozwala pozwala uzyskać niezwykle czystą wodę do celów spożywczych. Dostępne na rynku komercyjnie systemy odwróconej osmozy to zazwyczaj bardzo nowoczesne, wielostopniowe urządzenia, które dzięki zastosowaniu innowacyjnych funkcji mogą też uzupełniać niedobory minerałów w organizmie. Przykładem takiego rozwiązania jest zastosowanie wkładu rewitalizującego Ecoperla Elixir, który dodatkowo podnosi pH wody nadając jej zdrowy, alkaliczny odczyn. Wiedząc, jak działa odwrócona osmoza, można się spodziewać kranówki najlepszej jakości. W dodatku, filtry tego typu zajmują ponadto niewiele miejsca i są przeznaczone do montażu w zabudowie kuchennej.
Węgiel aktywny
Kolumny węglowe na cały dom mogą usunąć z wody nawet do 99% całkowitej zawiesiny, lotnych związków organicznych, metali ciężkich, chloru, chloramin oraz całej szeregu innych zanieczyszczeń.
Badania przeprowadzane na zlecenie Environmental Protection Agency w Stanach Zjednoczonych wykazały, że filtry wypełnione węglem aktywnym skutecznie usuwają PFAS z wody pitnej. Takie rozwiązanie sprawdza się szczególnie dobrze w przypadku PFAS o dłuższych łańcuchach, takich jak PFOA i PFOS.
Wśród urządzeń tego typu mocno wyróżnia się Ecoperla Carbotower z najlepszym na rynku węglem aktywnym. Jest to kolumna węglowa dostępna w trzech rozmiarach, polecana do montażu w gospodarstwach domowych korzystających zarówno z wody wodociągowej, jak i studziennej. Najbardziej charakterystyczne cechy Ecoperla Carbotower to duża wydajność i długa żywotność złoża. Złoże filtracyjne nie wymaga częstej regeneracji, dlatego producent zdecydował się na zastosowanie mechanicznej głowicy sterującej. Dzięki temu, użytkownik sam może dobrać czas i częstotliwość regeneracji urządzenia.
Kolumny węglowe polecam osobom, które szukają rozwiązań kompleksowych. Woda po węglu aktywnym jest nie tylko pozbawiona szkodliwych zanieczyszczeń, ale niejako „przy okazji” ma lepsze parametry organoleptyczne i jest bardziej przyjazna dla skóry podczas mycia i kąpieli.
Piotr Pisarski
Poszczególne warianty kolumny Ecoperla Carbotower mają inną pojemność złoża, a przez to różnią się wymiarami. Dobór urządzenia zależy przede wszystkim od ilości zanieczyszczeń oraz zapotrzebowania na wodę w budynku.
Globalny wymiar zagrożenia PFAS
PFAS dostają się do ekosystemu razem ze stałymi, ciekłymi bądź gazowymi produktami ubocznymi różnych procesów technologicznych, a także (co nie powinno dziwić) w postaci wszelkiego rodzaju odpadów lub ścieków. Ponieważ mogą być transportowane razem z wodą, finalnie trafią do mórz i oceanów na całym świecie. W praktyce, narażenie na te toksyczne substancje jest niestety nieuniknione. Skuteczne metody usuwania PFAS z wody wykorzystywanej do celów bytowo-spożywczych są zatem potrzebne bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.
W kontekście zagrożeń związanych z PFAS, pewne kroki podjęła już Unia Europejska. Wprowadzono Dyrektywę 2006/122/WE, która ogranicza produkcję i stosowanie najbardziej niebezpiecznego z grupy omawianych związków, czyli perfluorooktanosulfonianu (PFOS).
Podobna decyzja jest również rozważana w kontekście kwasu perfluorooktanowego (PFOA). Niemniej jednak, związki te w dalszym ciągu produkuje się na całym świecie, a skoro mogą być niemal bez żadnych ograniczeń transportowane na duże odległości – zagrożenie pozostaje realne bez względu na miejsce zamieszkania.
Na mocy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, polskie przedsiębiorstwa wodociągowe muszą badać obecność w wodzie wielu dodatkowych substancji niebezpiecznych, tj. PFAS czy choćby farmaceutyki. Rok 2023 został przeznaczony na implementację postanowień tego dokumentu. W 2024 roku rozpoczął się monitoring. Wyniki tych kontroli poznamy pewnie za kilka miesięcy. Na ten moment warto zadbać o jakość wody na własną rękę.
Jak usunąć PFAS z wody – podsumowanie
Rozmaite preparaty chemiczne to część codziennego życia. Z drugiej strony, niektóre związki stanowią realne niebezpieczeństwo dla ekosystemów i ludzi. Część z tych zagrożeń jest znana od lat, ale regularnie pojawiają się też nowe. Narażenie ludzi na działanie toksycznych chemikaliów następuje na różne sposoby, także poprzez spożycie zanieczyszczonej kranówki. Kontrolując jej jakość, ograniczasz ryzyko związane choćby z występowaniem PFAS w wodzie. Zadbaj o zdrowie całej rodziny decydując się na sprawdzone systemy uzdatniania oparte na filtracji membranowej oraz adsorpcji na węglu aktywnym.
