Mangan jest obok żelaza jednym z najczęściej występujących przekroczeń w wodach podziemnych. Dużo mówi się o negatywnych skutkach, jakie niesie ze sobą użytkowanie zanieczyszczonej właśnie wysokim stężeniem tego pierwiastka. Czy na liście strat jest też negatywny wpływ na nasz organizm? Czy mangan w wodzie stanowi niebezpieczeństwo dla naszego zdrowia?
Mangan i jego rola w organizmie
Mangan jest pierwiastkiem, który spełnia istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Jak w każdym przypadku, jego niedobór lub nadmiar mogą mieć niekorzystny wpływ na nasze zdrowie.
Ten pierwiastek został odkryty w 1774 roku. Naturalnie występuje w glebie, morzach, wodach podziemnych i powierzchniowych. Może też pochodzić z zanieczyszczeń wywołanych działalnością człowieka. Przenika do wód wraz ze ściekami, spływami z zakładów przemysłowych. Jest też obecny w nas samych. Dzienne zapotrzebowanie u dorosłego człowieka na mangan wynosi 1-15 mg. Ten pierwiastek zazwyczaj nie wymaga suplementacji. Jeśli prowadzimy zdrowy tryb życia, a dieta jest zbilansowana, nie powinny wystąpić żadne problemy z niedoborem. Znacznie łatwiej o spowodowanie jego nadmiaru w organizmie.
Jaką rolę spełnia mangan w organizmie?
Mangan przede wszystkim wchodzi w część licznych enzymów, które odpowiadają między innymi za: syntezę cholesterolu, wchłanianie węglowodanów, tłuszczów oraz białek. Mangan odgrywa znaczącą rolę w stymulacji prawidłowego funkcjonowania i rozwoju układu kostno-stawowego. Jego właściwe stężenie jest niezwykle istotne w profilaktyce osteoporozy. Naukowcy wykazali, że jony manganu mają również właściwości antyoksydacyjne. Ponadto wykazano, że jego właściwe stężenie może korzystnie wpływać na pracę serca. Oprócz tego sprzyja dobrej przyswajalności żelaza. Potrafi korzystnie oddziaływać na kondycję włosów oraz paznokci.
Najważniejsze źródła manganu
Mangan jest pobierany głównie z pokarmu. Najwięcej tego pierwiastka zawierają: owoce morza, orzechy, goździki, płatki owsiane, produkty pełnoziarniste, ryż, czerwone mięso, czarna i zielona herbata oraz tofu. Oprócz tego mangan jest obecny w owocach i warzywach. Znajdziemy go w: ananasie, morelach, korzeniu pietruszki, jarmużu, szpinaku, kalafiorze, buraku.
Dobowe spożycie manganu u dorosłego człowieka waha się od 2 do 10 mg. Światowa Organizacja Zdrowia przeprowadzała badania związane z obecnością poszczególnych stężeń manganu w organizmie, a wnioski wskazują, że ilość 8-9 mg na dobę nie ma negatywnego wpływu na stan zdrowia.
Niedobór manganu w organizmie
Zbyt niskie stężenie manganu w organizmie zdarza się naprawdę bardzo rzadko. Mechanizm homeostazy zapobiega wydalaniu tego pierwiastka z organizmu w zbyt dużych ilościach podczas naturalnej przemiany materii. Taka sytuacja jednak jest możliwa i może się przydarzyć przy występowaniu niektórych rodzajów schorzeń, dotyczących między innymi układu trawiennego.
Niedobór manganu jest nazywany hipomanganemią. Ta przypadłość objawia się poprzez zaburzenia koordynacji ruchowej, uszkodzenia układu kostno-stawowego czy osteoporozę. Hipomanganemii towarzyszą bóle kości i stawów. Przy braku odpowiedniej ilości manganu mogą wystąpić również kłopoty związane z pojawieniem się szmerów w uszach oraz pogorszeniem słuchu. U niektórych pojawiają się także kłopoty ze zmianami skórnymi. Występuje przesuszenie skóry, łamliwość paznokci, wypadanie włosów i zauważalne zatrzymanie procesu ich wzrostu.
Nadmiar manganu w organizmie
Choć mangan jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, to jego przekroczenia mogą stanowić realne niebezpieczeństwo dla zdrowia. Badania naukowe dowodzą, że nadmiar manganu w organizmie może doprowadzić do powstania chorób psychicznych. Do lżejszych objawów zalicza się: obniżenie nastroju, złe samopoczucie, rozdrażnienie, apatię. W gorszym wypadku może powodować rozwój depresji.
Na nadmiar manganu w organizmie najbardziej narażone są osoby, które na co dzień pracują z substancjami bogatymi w ten pierwiastek. Toksyczne działanie manganu jest możliwe zwłaszcza w przypadku przedostawania się do organizmu drogą wziewną – chodzi tu o szczególnie długą i regularną ekspozycję na pył, zawierający duże ilości manganu. W takich przypadkach obserwowano zaburzenia funkcji motorycznych objawy zbliżone do przebiegu choroby Parkinsona. Osłabienie, spowolniona i niewyraźna mowa, niekontrolowane ruchy kończyn to przykłady tego, co zachodziło w organizmach osób ze zbyt dużym stężeniem manganu. Wszystkie wymienione objawy ustawały jednak po odcięciu od źródła narażenia.
Mangan w wodzie – czy jest niebezpieczny?
Z badań WHO wynika, że woda nie jest głównym źródłem zaspakajającym zapotrzebowanie na mangan naszego organizmu. Realnie jest w stanie zapewnić tylko 20% dziennej potrzebnej ilości. Mimo to pojawia się wiele obiekcji, co do wpływu manganu zawartego w wodze na zdrowie. W internecie można znaleźć sporo informacji dotyczących szkodliwości i negatywnego wpływu. Do tych dyskusji najlepiej jednak podchodzić z dużą ostrożnością.
Oprócz badań przeprowadzanych nad działaniem wysokiego stężenia manganu dostarczanego drogą wziewną, wykonywano również te, związane z drogą doustną, czyli także rozumianą jako przedostawanie się manganu do organizmu wraz ze spożywaną wodą. Tu jednak nie uzyskano tak jednoznacznych wyników, jak w pierwszym przypadku.
Pierwszą osobą, która zwróciła uwagę na możliwość negatywnego oddziaływania manganu zawartego w wodzie na organizm był Kawamura w 1941 roku. Analizował przypadek zachorowani 15 z 25 osób, które przez około 3 miesiące spożywały wodę bogatą w ten pierwiastek. Tlenek manganu w wodzie pochodził z sąsiadujących ze studnią składowisk baterii. Zmiany w stanie zdrowia najbardziej dotyczyły osób starszych. Wśród narażonych wystąpiły 3 zgony, jednak zatrucie nie zostało stwierdzone w grupie najmłodszych badanych. Należy zaznaczyć, że w wodzie został wykryty także cynk, jednak nie był on brany pod uwagę jako możliwa przyczyna zmian chorobowych. W próbkach wykryto także inne substancje toksyczne, co przyczyniło się do podważania badań i hipotez Kawamury w środowisku naukowym.
Ciekawym przypadkiem wartym wspomnienia jest także osoba, która przez 4 tygodnie spożywała doustnie mangan w ilości 1,8 mg/kg. Zaobserwowano u niej dolegliwości podobne do objawów Parkinsona.
Na podstawie przeprowadzanych badań z różnych części świata stwierdzono, że mangan w wodzie może stanowić zagrożenie dla zdrowia, jednak kontrowersyjna pozostaje kwestia stężenia, które może być szkodliwe. Jego oszacowanie w wielu kręgach stało się priorytetem ze względu na powszechne występowanie manganu w wodach powierzchniowych i głębinowych, wykorzystywanych jako ujęcia wody spożywczej na całym świecie.
Ciekawe badania w tym zakresie przeprowadzał Kondakis w Grecji. Testy obejmowały 3 grupy ludzi narażonych na różne stężenia manganu w wodzie. Czas badania wynosił 10 lat. Stwierdzono, że im wyższe stężenie manganu występowało w wodzie, tym bardziej ludzie byli narażeni na pojawienie się trudnych chorób neurologicznych. Badanie to również nie zostało uznane za wiarygodne ze względu na brak uwzględnienia narażenia na mangan z innych źródeł. Podobna kwestia dotyczyła innych prac w tym zakresie przeprowadzanych na całym świecie.
Dużą uwagę poświęcono również wpływowi manganu podawanego doustnie na stan zdrowia i prawidłowy rozwój dzieci. Objawami nadmiaru manganu były zaburzenia zdolności poznawczych oraz zachowania. W badaniach zwracano szczególną uwagę na zależność między przyjmowaną dawką a wiekiem. Szczególnie istotny okazał się okres wczesnego dzieciństwa oraz prenatalny. Powstawały jednak także prace naukowe podważające te wnioski.
Światowa Organizacja Zdrowia ustaliła, biorąc pod uwagę duży margines bezpieczeństwa, że w pełni bezpieczną ilością manganu w wodzie dla człowieka jest 0,4 mg Mn/l. Jest to wartość kilkukrotnie większa od tej, przewidzianej przez polskie normy prawne. Tak wysokie przekroczenia zdarzają się jednak sporadycznie.
Mimo wszystko warto uzdatniać
Choć nie stwierdzono jednoznacznie dokładnego stężenia manganu w wodzie szkodliwego dla zdrowia, należy brać pod uwagę, że te ilości są naprawdę wysokie i bardzo rzadko zdarzają się w wodach, które są wykorzystywane do celów spożywczych i użytkowych. Mimo wszystko mangan występujący w wodzie jest problemem, z którym należy walczyć. Uciążliwa jest przede wszystkim zmiana właściwości organoleptycznych wody, na którą ma wpływ. Zwiększa mętność, pogarsza barwę. Przyczynia się do powstawania niekorzystnego smaku i zapachu. Woda bogata w mangan pozostawia po sobie przebarwienia i osady, o czym dokładnie pisałem już w artykule: Czarne osady w łazience – co jest przyczyną?
Sposoby na usuwanie manganu z wody
Wszystkie sposoby na usuwanie manganu z wody znajdziecie w artykule: Jak usuwać mangan z wody? Szczególnie polecane są odżelaziacze i odmanganiacze wykorzystujące wstępne napowietrzanie wody, ponieważ to metoda ekonomiczna i ekologiczna. Ponadto brak potrzeby stosowania środków chemicznych do regeneracji sprawia, że nie musimy przejmować się kontrolą poziomu, zredukowane zostaje także prawdopodobieństwo wystąpienia problemów zdrowotnych. Warto zwrócić uwagę na produkty takie jak Ecoperla Sanitower czy Ecoperla Oxytower. Więcej informacji znajdziecie także w artykule: Czym wyróżnia się Ecoperla Oxytower od innych odżelaziaczy wody?
